زمان بندی و CPM اهمیت زیادی در پیشبرد کار پروژه دارد.

برای آشنایی با این مفهوم ادامه این مقاله را مطالعه بفرمایید.

نمودار شبکه ای زیر را برای اجرای یک پروژه در نظر بگیرید. بالای هر کدام از فعالیت های این پروژه زمان آن مشخص شده است. برای انجام پروژه باید همه فعالیت ها انجام شوند. به نظر شما این پروژه چقدر طول می کشد؟

برای به دست آوردن زمان کلی پروژه کافی است که زمان مسیرهای مختلف را محاسبه نماییم. مسیری که از همه طولانی تر است زمان پروژه را تعیین خواهد کرد. برای متصل نمودن آغاز و پایان این پروژه، می توان از ۶ مسیر مختلف عبور کرد که از آن میان مسیر ب – و – ی از همه آن ها طولانی است. به این مسیر، مسیر بحرانی پروژه گفته می شود.

پیدا کردن مسیر بحرانی در این پروژه فرضی ساده بود اما با افزایش تعداد فعالیت های پروژه پیدا کردن مسیر بحرانی به این روش بسیار دشوارتر می شود. برای پیدا کردن مسیر بحرانی پروژه باید میزان انعطاف پذیری برنامه زمان بندی را بررسی کرد. یعنی اینکه هرکدام از فعالیت ها چقدر می توانند جابجا شوند یا چقدر شناوری دارند.

تعیین زودترین زمان شروع و پایان فعالیت ها

اگر زمان شروع پروژه را صفر در نظر بگیریم. زودترین شروع فعالیت های الف، ب، ج و د همان زمان  صفر است. زودترین زمان پایان این فعالیت ها هم به شرح زیر تعیین می شود.

با فرمول زیر زودترین زمان شروع فعالیت های بعدی نیز مشخص می شود.

زودترین زمان شروع فعالیت های بعدی = زودترین زمان پایان فعالیت های پیش نیاز

بنابراین زودترین زمان شروع فعالیت ه برابر با ۷ است. در مورد فعالیت و ماجرا اندکی فرق می کند. برای این که این فعالیت شروع شود باید تمام ب، ج و د تمام شده باشد. بنابراین زودترین زمان شروع آن ۷ خواهد بود.

به همین ترتیب زودترین زمان شروع و پایان همه فعالیت ها مشخص می شود. در نهایت تعیین زودترین زمان پایان پروژه است که مساوی با عدد ۲۱ است.

تعیین دیرترین زمان پایان و شروع فعالیت ها

حال که زمان پروژه معلوم شده است می توان دیرترین زمان پایان فعالیت ها را نیز مشخص کرد. دیرترین زمان فعالیت ها ح، ط و ی همان روز ۲۱ است. دیرترین زمان شروع آنها نیز با توجه به مدت آنها تعیین می شود. دیرترین زمان پایان و شروع فعالیت های ه، و، ز نیز به شرح زیر است.

به همین ترتیب دیرترین زمان پایان و شروع فعالیت ها نیز برای الف، ب، ج و د نیز تعیین می شود. فقط باید دقت داشت که دیرترین زمان پایان فعالیت ب ۷ است (و نه ۱۲). دیرترین زمان پایان فعالیت د نیز ۷ است (و نه ۹).

برخی از فعالیت ها در این نمودار می توانند دیرتر شروع شوند. این موارد فعالیت هایی هستند که زودترین زمان شروع با دیرترین زمان شروع آنها چند روزی اختلاف دارد. به اصطلاح دارای فرجه یا شناوری هستند. ولی در برخی فعالیت ها، زودترین زمان شروع و دیرترین زمان شروع آنها اختلافی ندارد. به عبارت دیگر دارای شناوری صفر هستند. این فعالیت ها مسیر بحرانی پروژه را شکل می دهند یعنی فعالیت هایی که نمی توانند حتی یک روز هم دیرتر شروع شوند. در این مثال مسیر ب – و – ی.

شناسایی CPM مسیر بحرانی به مدیر پروژه کمک می کند تا:

• مشخص نماید پروژه چقدر طول می کشد.
• تعیین نماید که کدام فعالیت ها به توجه بیشتری نیاز دارند.
• دریابد که کدامیک از مسائل پروژه نیاز به اقدام فوری دارند.
• بتواند زمان بندی پروژه را در مواقع مورد نیاز فشرده نماید.
• فعالیت هایی را شناسایی نماید که می توانند بدون تاخیر در زمان کلی پروژه، کمی دیرتر انجام شوند.

در پایان پیشنهاد می شود که برای درک بهتر مسیر بحرانی، کلیپی از یک پروژه خاص را در این لینک مشاهده بفرمایید.