این هم یک مقاله دیگر از مجموعه ۱۰۰ پروژه مهندسی ایران که باید قبل از مرگ دید.

در فروردین ۱۳۹۸ سیلاب به سد دز رسید. دبی خروجی سد دز به ۳۰۰۰ مترمکعب در ثانیه رسید (حجم آبی بیشتر از رودخانه نیل). این موضوع باعث شد برای اولین بار پس از ۵۰ سال دریچه اضطراری سد دز باز شود.

سد دز

به سد دز خوش آمدید …

در دوران تحصیل، وقتی استاد زمین شناسی قصد داشت درباره سد دز توضیح بدهد، طوری به وجد می آمد که گویی می خواهد به احترام آن ایستاده سخن بگوید:

زمین و دیواره های اطراف این سد کنگولومرا (ماده اصلی سیمان) است. این سد در واقع دیواره ای کوچک از بتن دست ساز، میان کوه هایی از بتن طبیعی است.

ُسد دز

عملیات اجرایی سد در آذرماه ۱۳۳۸ آغاز شد. ۸ آبان ماه ۱۳۴۰ نقطه عطفی در این پروژه به شمار می رود. در مراسمی با حضور ۳۵۰ نفر از تهران و تعداد زیادی از مسئولین خوزستان، بتن ریزی در بستر رودخانه دز به دستور شاه ایران آغاز شد.

برای مدعوین تهرانی مسافرت در جاده‌ی شوسه‌ای که به طول سی کیلومتر در لابلای کوه‌ها ساخته شده و به طرف ارتفاعات کوه‌های بختیاری پیش می‌رفت، مشاهده‌ی تأسیسات متعدد و عظیمی که برای برق‌رسانی در دست ساختمان بود، حرکت در داخل تونل بزرگی که از ارتفاعات بالا برای رسیدن به پایه‌ی سدّ بطور مارپیچ در داخل صخره حفر شده بود،

و در نهایت، رسیدن به بستر رودخانه در نقطه‌ای که دو صخره‌ی عظیم هر یک به ارتفاع ۴۵۰ متر سر به آسمان کشیده بود، بسیار هیجان‌انگیز بود.
سد دز

با توجه به تامین اعتبار مناسب برای پروژه، بتن‌ریزی ظرف ۱۳ ماه، یعنی یک ماه زودتر از برنامه زمان بندی شده، به پایان رسید. بخش های مختلف پروژه عبارت بودند از:

  • ساختمان تونل‌های متعدد هدایت آب
  • توربین‌های عظیم تولید برق در عمقی پایین‌تر از سطح دریاچه
  • سالن بزرگی در بطن صخره غربی سد
  • ساختمان تاسیسات وسیع انتقال برق از محل سد تا شهر خرمشهر به فاصله چهارصد کیلومتر
  • ساختمان شبکه توزیع برق در شهرهای اندیمشک، دزفول، اهواز و خرمشهر
  • جاده های دسترسی سد

در نهایت این سد در ۲۳ اسفندماه ۱۳۴۱ افتتاح شد.

روزنامه اطلاعات در 23 اسفند 1341

آنچه مدعوین دیدند دریاچه پر آبی در پشت سد بود که ۶۴ کیلومتر در میان کوه‌ها پیش رفته و نقشه جغرافیایی آن منطقه را تغییر داده بود. تأسیسات عظیم سد و کوه‌های دو طرف دریاچه که تا ارتفاع بیش از دویست متر به آسمان رفته بود. در مقابل، رودخانه دز در عمق دویست‌متری در جریان بود و دیدن آن به انسان حالت سرگیجه می‌داد.

اکنون (سال ۱۳۹۹)، نزدیک به ۶۰ سال از عمر این سد می گذرد و این سد نقش بسزایی در توسعه کشاورزی منطقه، تامین برق و کنترل سیلاب ها داشته است.

عسکر پاتو قدیمی ترین کارگر سد و نیروگاه دز (متولد ۱۳۱۸) می گوید:

به خدا قسم که حاضرم خانه ام خراب شود ولی یک پیج از سد دز خراب نشود چراکه این سد سرمایه مملکت است.

فیلم مراحل ساخت این سد را می توانید در اینجا مشاهده بفرمایید.

نکاتی در خصوص سد دز:

گنجایش نهایی سد ۳/۳ میلیارد متر مکعب آب است (۱۶ برابر سد کرج)

سد کرج

میزان برق تولید سد دز ۵۲۰ مگاوات برق است (برق مصرفی یک شهر ۵۰۰ هزار نفری)

این سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌کند (۹۰% مساحت جزیره قشم)

محوطه پشت سد دز

ساخت این سد کلاً توسط شرکت خارجی انجام گردید. شرکت ایتالیایی « امپرزیت جیرولا لودیجیانی» پیمانکار بخش ساختمانی بود. شرکت آمریکایی «موریسون نادسن» بخش های جنبی را بر عهده داشت. شرکت کانادایی «اونتاریو هایدرو » مسئولیت راه اندازی را پیش برد.

سد دز را شاید بتوان یکی از بهترین سدهای کشور دانست. ولی خارجی ساخت بودن این سد سبب شده است که افتخار آن نصیب جوانان ایرانی نباشد.

مخارج کل جهت اجرای این پروژه با در نظر گرفتن خطوط انتقال بالغ بر ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال (معادل ۷۳/۵ میلیون دلار) برآورد شده است (۶۵ میلیون دلار هزینه سد و ۸/۵ میلیون دلار انتقال برق).

در خاطرات عبدالرضا انصاری (سرپرست وقت سازمان آب و برق خوزستان) ذکر شده که در تکمیل این سد از وام ۴۲ میلیون دلاری بانک جهانی استفاده شده است.

بعدها یکی از موضوعاتی که گریبان ابوالحسن ابتهاج (مدیر وقت سازمان برنامه) را گرفت مربوط به این پروژه بود. او به جرم فساد مالی از جمله دریافت رشوه از موسسه «لیلینتال و کلاب» مدتی به زندان افتاد.

در ساخت سد دز ۲۸ کارگر ایرانی و ۱۳ کارگر ایتالیایی به هنگام ساخت و ساز از ارتفاع سقوط کرده و جان باخته اند.

مانند بسیاری دیگر از پروژه های ساخت این سد نیز با مخالفت هایی روبرو بوده است. عبدالرضا انصاری در خاطرات خود می‌گوید که حسن ارسنجانی وزیر کشاورزی در روز مراسم افتتاحیه سد و در حضور شاه گفته است، ساخت این سد به معنای هدر دادن ثروت ملی است.

او نقل می کند که برای جلوگیری از مخالفت ها، برنامه های بازدیدی برای این نوع افراد تدارک می دید که با مشاهده پروژه پی به عظمت آن ببرند.
نمایی از سد دز

سد دز از مناطق گردشگری کشور است. به‌صورت رسمی از ۲ تا ۱۲ فروردین امکان بازدید از سد بصورت عمومی فراهم است. دریاچه شهیون یا دریاچه پشت سد دز نیز یکی از جاذبه های زیبای این منطقه است.

سد دز و منطقه گردشگری

نشانی سد دز: ایران، خوزستان، ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک، روی رودخانه دز

در پایان شما را به دیدن یک ماجراجویی در دره های اطراف سد دز دعوت می کنیم.

 

کلیپ های فوق را به ترتیب می توانید از این نشانی و این نشانی دانلود بفرمایید.

5 9 رای ها
رأی دهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
فهرست
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x